Auka prisar på jordbruksråvarer. Årsaker, framtidsutsikter og vegval for matsektoren i Noreg

Abstract

Dei fleste jordbruksråvarene på verdsmarknaden har auka mykje i pris i 2007. Auken har fortsett inn i 2008. For korn, oljar og meieriprodukt har prisaukane vore store, mellom 50 og 200 %. Prisane på kjøt har auka lite, og prisen på sukker gjekk ned i 2007. Forsøk på å forklare auken, og å trekkje konklusjonar for framtida, må tolkast med varsemd. Faktagrunnlaget er usikkert og større arbeid er naudsynt for å forstå metodane. Litteraturen vi har oppsummert peikar på nokre klare forklaringsfaktorar til prisaukane: Aukande folketal, økonomisk vekst og urbanisering er viktige forhold som påverkar etterspørselen for jordbruksråvarer gradvis over tid. Desse faktorane kan vanskeleg aleine ha gitt dei store prisaukane på kort tid. Den økonomiske veksten har vore uvanleg stor dei siste åra, men fekk langt seinare innflytelse på matråvarer enn på andre råvaresektorar. Den nye drivkrafta er bruken av jordbruksråvarer til produksjon av biodrivstoff. Biodrivstoff har påverka marknadane for sukker, mais og oljevekstar, men indirekte også alle jordbruksprodukt gjennom auka konkurranse om areala og ved at energivekstane nyttast i kjøtproduksjon. Marknadane for jordbruksprodukt har dermed vorte tettare bundne saman med marknadane for energi, og oljeprisen har vore høg dei siste to åra. Saman med enkelte avlingssviktar og små lager har ein fått ein situasjon med oppheita marknader der sjølv små endringar i forventa avlingar har fått store prisutslag. […]